Սոնա Տոնիկյան. «Այսօր ուսանողության հնարավորություններն ավելի լայն են»

Գարնան գալստի և գարնանային տոների առիթով այս անգամ հերթական «բացահայտումը» փորձեցինք անել Արևելագիտության ֆակուլտետի ղեկավար կազմի գեղեցիկ սեռի միակ ներկայացուցիչ Սոնա Տոնիկյանի մասին: Մայր բուհի Արևելագիտության ֆակուլտետի Արաբագիտության ամբիոնի վարիչ Սոնա Տոնիկյանին ֆակուլտետում շատերն են սիրում, ճանաչում ու հարգում, բայց ուսանողների մի մասի համար նա դեռ լիովին անճանաչելի է: Մեզ հետ զրույցում նա պատմում է շատ և շատ հետաքրքիր բաների մասին:

- Ինչպիսի՞ն էր Ձեր ժամանակվա ուսանողը, և ինչպիսի՞ն է այժմյան ուսանողը: Արդյո՞ք տարբերությունները շատ են: Դրակա՞ն են դրանք, թե՞ բացասական:

- Տարբերությունները շատ մեծ են, քանի որ ես սովորել եմ տխրահռչակ տարեթվին, այսինքն՝ ես բուհ ընդունվել եմ 1989-ին՝ Ղարաբաղյան շարժման, գործադուլների և հացադուլների շրջանում: Մեր սովորելու առաջին տարիներին անընդհատ այդ գոքրծընթացն էր ընթանում, այսինքն՝ հաճախ դասեր ուղղակի չէինք անում, դրանից հետո էլ պայմանները ուղղակի հնարավորություն չէին տալիս: Ըստ էության՝ լավագույն դեպքում մոտ հինգ-վեց ամիս էինք դաս անում, քանի որ շենքում գտնվել ուղղակի հնարավոր չէր: Մի խոսքով՝ բավականին ծանր շրջանում եմ սովորել, և բնականաբար դա չէր կարող չազդել մեր ստացած կրթության որակի վրա: Եվ եթե որպես ուսանող համեմատեմ այդ տարիների և մերօրյա ուսանողներին, պետք է ասեմ, որ մեր ֆակուլտետը միշտ որոշակիորեն առանձնացել է մյուս ֆակուլտետներից:

- Ի՞նչ կասեք սերունդների տարբերության մասին:

- Համացանցն այնպիսի հեղափոխություն արեց ուսանող տեսակի հետ, այսինքն՝ միշտ էլ լինում են լավ և վատ ուսանողներ, ուղղակի այսօր լավ ուսանողներն ունեն այնպիսի լայն հնարավորություններ, որոնց մասին մենք, երևի թե, կերազեինք: Հնարավորություն կա այժմ նաև երկրից դուրս գալու, ինչը լավ ուսանողները հմտորեն օգտագործում են: Բացի դա, ասենք, նույն էլեմենտար գրականության հասանելիության հարցը: Ես հիշում եմ, որ մեր ուսանողության տարիներին ամբողջ համալսարանում Ֆիլշտինսկու մեկ կամ երկու գիրք կար: Մենք մի գիրքը վերցնում էինք, հերթով իրար փոխանցում, որովհետև այդ ժամանակ պատճենահանելը բավականին դժվար հասանելի էր՝ թե՛ գնային առումով, թե՛ ուղղակի ֆիզիկապես. պատճենահանման տեղերն այսպես տարածված չէին, ամենուր չկային: Մի խոսքով՝ ներկայիս ուսանողն ունի շատ ավելի լայն հնարավորություններ, բայց պետք է ասեմ նաև, որ մեր ժամանակ ուսանողները դպրոցից ավելի լայն գիտելիքների բազայով էին բուհ գալիս, ավելի բազմակողմանի զարգացած էին լինում, ավելի շատ էին կարդում, ավելի լայն մտահորիզոն ունեին, քան այսօրվա ուսանողությունը:

- Որպես ուսանողի իդեալ՝ նախկի՞ն ուսանողներն են Ձեզ համար ավելի նախընտրելի:

- Չէ, բացարձակ: Ես չեմ կարող համեմատել ու ասել, թե որն է ավելի նախընտրելի, որովհետև թե՛ նախկինում կային ուսանողներ, որոնք բանի պետք չէին, և թե հիմա: Ըստ էության՝ կան մարդիկ, որոնք չես հասկանում՝ ինչպես են ընդունվել այստեղ, ինչի համար են ընդունվել. ոմանց ծնողներն են գուցե որոշել կամ չգիտեմ էլ: Նրանք չեն սովորում, ոչ մի բան չեն էլ անում, ընդամենը մինիմալ ինչ-որ բան են անում, այնքան որ ավարտեն ու դիպլոմ ստանան: Լավ ուսանողներ այն ժամանակ էլ են եղել, հիմա էլ կան: Թե որոնք են ավելի նախընտրելի, չեմ կարող ասել, ուղղակի հնարավորությունները այժմ շատ ավելի լայն են:

- Ամեն դեպքում ինչպիսի՞ն պետք է լինի իդեալական ուսանողը, ով սովորում է այս ֆակուլտետում:

- Եթե ասեմ՝ մեր ֆակուլտետի ուսանողը ինչպիսին պետք է լինի, ըստ էության՝ կստացվի, թե առհասարակ ուսանողն իմ պատկերացմամբ ինչպիսին պետք է լինի: Ես ուղղակի չեմ դնում տարբերակում: Ուսանողը պետք է մոտիվացված լինի, պիտի իմանա, որ համալսարանում դասախոսներն իրեն ընդամենը ուղղություն են ցույց տալիս, մնացածը ինքը պետք է անի: Եթե այս տարիներն օգտագործեց, գիտելիք ձեռք բերեց, ապա կշարունակի, չօգտագործեց՝ կկորցնի. մեղավորը ինքն է: Ուսանողը պետք է նաև պահանջի դասախոսից, որ ուղղությունը ճիշտ ցույց տա, կարճ ճանապարհները ցույց տա, և այլն: Այսինքն՝ պետք է անի և պահանջի մաքսիմալը:

- Այժմ անդրադառնանք դասախոսի կերպարին: Կա՞ն արդյոք տարբերություններ այն ժամանակների և մերօրյա դասախոսների միջև: Ի՞նչն է տարբեր՝ դասավանդման ոճը, մատուցման ձևերը կամ գուցե մեկ այլ բան:

- Ներկայումս մեզ մոտ դասավանդող դասախոսների մի մասը ինձ էլ է դաս տվել, այսինքն՝ դասախոսների առումով մասամբ նույն է, ճիշտ է՝ նոր սերունդ էլ է եկել, բայց ժամանակը առաջ է գնում: Բնականաբար, այս լայն հնարավորությունները, որ բոլորիս համացանցը տալիս է, դասախոսներն էլ են օգտագործում: Նորմալ դասախոսը, ով կանոնավոր աշխատում է իր վրա, երբ ավելի լայն հնարավորություններ ունի, ինքն էլ՝ ավելի լայն նյութ, գիտելիք, ապա ավելի կարճ ու ճիշտ ճանապարհ է ցույց տալիս ուսանողին: Բնականաբար, ներկայիս դասախոսների և ժամանակին ինձ դասավանդած դասախոսների միջև, նույնսիկ եթե նրանք նույն մարդիկ են, այդ տարբերությունը կա. նրանք էլ հիմա օգտագործում են այս լայն հնարավորությունները և ավելի շատ բան են կարողանում տալ: Որակի առումով չեմ կարծում, որ այդպիսի մեծ տարբեություն լինի, նամանավանդ, որ մենք բոլորս էլ խորհրդային դպրոցն անցած մարդիկ ենք՝ հիմնականում նույն մեթոդներով: Ճիշտ է, հիմա բոլորս էլ փորձում ենք նաև եվրոպականին ընդօրինակել և տեսնել, թե այնտեղ դրականը որն է: Մեր ունեցած աշխատանքային փորձն էլ ներդնում են, բայց ամեն դեպքում տարբերությունը, էլի եմ ասում, նոր ժամանակների տված հնարավորություններն են:

- Ինչպիսի՞ ուսանող եք եղել ժամանակին, ինչո՞վ եք աչքի ընկել Ձեր հասակակիցների շրջանում և կա հատուկ ինչ-որ բան, որ կցանկանայիք պատմել Ձեր ուսանողության մասին:

- Ճիշտ է, ասացի, որ մութ ու ցուրտ տարիներին եմ սովորել, բայց շատ-շատ ուրախ ուսանողական տարիներ եմ ունեցել, այսինքն՝ ես իմ ուսանողական տարիները միայն ժպիտով եմ հիշում՝ չնայած ամեն ինչին, որովհետև մենք շատ լավ կուրս էինք, մեր ժամանակ ֆակուլտետի բոլոր բաժիններով միասին 100-120 հոգի էինք ու մենք գրեթե բոլորս իրար ճանաչում էինք ու լավ ընկերներ էինք: Այս առումով քանի որ փոքր ու կոմպակտ էր, մթնոլորտը մի քիչ ուրիշ էր: Ես ընդհանուր առմամբ լավ էի սովորում, բայց կարմիր դիպլոմով չեմ ավարտել, քանի որ «3»-ներ էլ եմ ունեցել: Մասնագիտական առարկաները «5» են եղել, մնացածը՝ ինչպես պատահի: Ես քննության համար, եթե դա մասնագիտական չէր, շատ չէի պարապում: Օրինակ՝ փիլիսոփայության քննությունս «3» էի ստացել, և դասախոսս շոկի մեջ էր, որովհետև դասերի ժամանակ մենք շատ հետաքրքիր քննարկումներ էինք ունեցել, իսկ քննության տեսական մասը չէի կարդացել, ուսումնասիրել էի միայն կոնկրետ փիլիսոփաների փիլիսոփայությունը: Ի դեպ, մենք շատ ակտիվ ուսանողներ ենք եղել. ամեն կուրսում չէ, որ դա լինում է: Կան կուրսեր, որտեղ այդ հետաքրքիր քննարկումը ստացվում է, իսկ կան կուրսեր, որտեղ ամբողջ դասի ընթացքում էլ ոչ մի հարց չի տրվում, դասի ավարտին էլ չի տրվում, ու չես հասկանում, այդ մարդկանց հետաքրքի՞ր է, թե՞ հետաքրքիր չէ: Ընդհանրապես ի՞նչ են անում: Մի խոսքով՝ արձագանքի խնդիր կա. այս առումով կուրսերը տարբեր են:

- Ինչո՞վ եք աչքի ընկել:

- Գիտեք՝ այն ժամանակ աչքի ընկնելը այնքան հեշտ էր, որովհետև երբ երկիրը փակ էր, հասարակությունը փակ էր, մարդիկ իրար շատ նման էին ու մի փոքր տարբերվող բան էիր անում և դու միանգամից դառնում էիր օրիգինալ ու բոլորից տարբերվող: Հիմա դա այնքան դժվար է անելը, որ հաճախ ծայրահեղությունների մեջ ենք ընկնում: Այն ժամանակ գունավոր սպորտային կոշիկներ (բոթասներ) էիր հագնում, ամբողջ շրջապատն ասում էր «գունավոր բոթասներով աղջիկը»: Շատ ակտիվ եմ եղել այլ ոլորտներում: Ես հիշում եմ՝ ինչ-որ սիրողական թատրոն ունեինք, ֆիզկուլտուրայի դասերի փոխարեն լրացուցիչ բասկետբոլի խնբակ էի գնում, ինչը ինձ համար ֆիզիկապես ավելի դժվար էր, որովհետև պարապունքները երեկոյան ժամերի էին (մենք երեկոյան նաև գնում էինք եբրաերենի լրացուցիչ պարապմունքների): Ի դեպ, ասեմ՝ իմ ուսանողության տարիներին եբրաերենի դասավանդման առաջին փորձերն են արվել, Դասերից դուրս բավականին զբաղված էի՝ իմ հետաքրքրությունների շրջանում, նաև մասնագիտական ոլորտում:

- Թատերական խմբակ եք հաճախել: Ի՞նչ էիք անում այնտեղ:

- Ինչ-որ սիրողական խմբակ էր: Այդպես ավանգարդ ներկայացումներ էինք բեմադրում, հետո հրավիրում էինք պրոֆեսիոնալների, իրենց մասնագիտական կարծիքն էինք հարցնում: Պրոֆեսիոնալների մի մասն էլ ասում էր, որ «այս դիլետանտիզմն է ամեն ինչի հերն անիծում, պրոֆեսիոնալ չեք, ի՞նչ գործ ունեք», մյուս մասն էլ ասում էր՝ «այ, Թատերականում թոբա թե սենց բան անեն, ոնց որ դուք եք անում»: Բայց մեզ ուղղակի հետաքրքիր էր: Ես արվեստագետ ընկերների շատ մեծ շրջապատ ունեի, և մենք այդպես ուղղակի շատ հետաքրքիր ու բազմազան ժամանակ էինք անցկացնում: Թատերական խմբակը այդ ժամանակի մի մասն էր միայն:

- Այդ տարիներին ունեցած Ձեր ուսանողական ընկերները մինչև օրս էլ Ձեր ընկերներն են:

- Իհարկե, պահպանվել են: Ուղղակի, ցավոք սրտի, մեծ մասամբ արդեն Հայաստանի սահմաններում չեն. այստեղ չգնահատվեցին ուղղակի: Ես մի քանդակագործ ընկեր ունեի հենց այդ նույն թատրոնից, ով մի քանի տարի շարունակ այստեղ պայքարում էր ու ոչ մի կերպ չէր կարողանում արվեստանոցի հարց լուծել, թողեց, գնաց այդպես: Հիմա ինքը Ֆլորենցիայում քանդակագործություն է դասավանդում, այսինքն՝ Միքելանջելոյի հայրենիքում քանդակագործություն է դասավանդում և շատ մեծ հաջողությունների է հասել: Չգիտեմ, եթե այստեղ մնար, ինչի կհասներ: Ու այդպես ընկերներիս մի զգալի մասը գնացել է, մի մասն էլ կան, պահպանվում են, կապերն էլ կան, նույնիսկ եթե մենք հաճախ իրար հետ չենք խոսում, չենք տեսնում, չենք հանդիպում, միևնույնն է, բոլորս իրարից ինֆորմացված ենք և այդ ջերմությունը կա: Այդ տարիների ընկերները լրիվ ուրիշ են: Իսկ ինչ վերաբերում է զուտ կուրսեցիներիս, ապա մենք կանոնավոր կերպով հանդիպում ենք: Էլի մի մասն այստեղ չէ. հենց մեկը դրսից գալիս է, այդ պահին երկրում ով կա (մի մասն էլ դիվանագիտական աշխատանքի բերումով երկրում չի լինում), միանգամից հավաքվում ենք: Մի խոսքով՝ այդ կապերը ամեն գնով պահպանվում են, որովհետև դա շատ մեծ հարստություն է:

- Ուսանողների ո՞ր տեսակն է Ձեզ համար ավելի ընդունելի՝ այն ուսանողը, ով ակտիվ է հասարակապես, թե նա ով միայն կրթությանն ու գիտությանն է իրեն նվիրել: Գո՞ւցե նա, ով կարողանում է երկուսն էլ համատեղել, այսինքն՝ զբաղվել թե՛ հասարակական, թե՛ ակտիվ գիտական գործունեությամբ:

- Ինձ համար միայն մտածող ուսանողն է հետաքրքիր. ինչով ուզում է, թող զբաղվի: Եթե ինքը մտածող է, տրամաբանող է, պոտենցիալ ունի ու չի վատնում իր պոտենցիալ, դա արդեն լավ է: Նույնիսկ եթե նա լավ սովորող չէ:

- Գեղարվեստական ի՞նչ գրքեր եք կարդում: Ո՞րն է Ձեր սիրած գիրքը: Ո՞վ է Ձեր սիրած հեղինակը:

- Միայն մեկ գրող ու գիրք դժվարանում եմ ասել, որովհետև սիրում եմ Դաստոևսկի, Ռյունոսկե Ակուտագավա, մյուս կողմից, ասենք, Ջուբրան Խալիլ Ջուբրան, Հեմինգուեյ: Մի խոսքով՝ մեկ հեղինակ հաստատ չեմ կարող ասել: Գեղարվեստական գրքերն էլ շատ տարբեր են՝ փիլիսոփայական, խոհափիլիսոփայական գրքերից սկսած մինչև թեթև ինչ-որ բաներ: Մեկ հստակ ընտրած բան չունեմ:

- Ի՞նչ երաժշտություն եք լսում:

- Երաժշտությունն էլ, որ անկեղծ ասեմ, էլի նույն վիճակն է: Ես սիրում եմ այն, ինչը որ ես ինքս ինձ համար համարում եմ որակյալ: Միգուցե դա մեկ ուրիշի համար անորակ երաժշտություն է, բայց ես սիրում եմ Արտո Թուջբոյաջյանից սկսած Դիփ Փարփլով, Փինք Ֆլոյդով վերջացրած: Սիրում եմ ջազ, սիրում եմ ռոք, էթնո-ջազ, դասական: Մի խոսքով՝ որոշակի բան էլ կա փոփի շրջանակում, որը ես որակյալ եմ համարում, սիրում եմ: Սիրում եմ նույնիսկ հնդկական որոշակի երաժշտություն: Այսինքն՝ այս անգամ էլ չեմ կարող մի կոնկրետ բան ասել:

- Ձեր ամենից սիրելի գիտնականն ո՞վ է` մեր ոլորտի և ոլորտից դուրս:

- Դե, չգիտեմ, ոչ մեր ոլորտից երևի Էյնշտեյնը. ինձ նա հետաքրքիր է: Մեր ոլորտի մեջ չեմ կարող ասել, որովհետև էլի շատ են` նայած ինչ ուղղությամբ: Ոչ մի ոլորտ չկա, որտեղ միայն մի հոգու առանձնացնեմ: Չեմ կարող ասել, որ միայն այս մի գիրքը, այս գրողը, այս գիտնականը, այս ուղղության երաժշտությունն է դուրս գալիս:

- Ի՞նչ է Ձեզ համար արևելագիտությունը:

- Այն իմ կյանքն է: Չգիտեմ էլ, թե ինչ կարելի է ասել: Այսինքն՝ ես գտնում եմ, որ մարդը ինչով որ զբաղվում է, դա պետք է սիրի: Ես սիրում եմ այն, ինչով ես զբաղվում եմ: Այն արդեն իմ կյանքի անբաժանելի մի մասն է:

- Արաբական կամ արևելյան քանի՞ երկրում եք եղել: Ո՞ր երկրներն են եղել դրանք: Ձեզ ո՞ր երկիրն է ամենաշատը ձգում:

- Արաբական երկրներից եղել եմ Սիրիայում, Եգիպտոսում: Դրանից դուրս եղել եմ Արևմտյան Հայաստանում, չեմ ուզում ասել Թուրքիա, որովհետև, ըստ էության, Թուրքիայում չեմ եղել, եղել եմ Արևմտյան Հայաստանում: Ինձ Սիրիան է շատ հոգեհարազատ: Դա այն երկիրն է, որտեղ ես, ճիշտ է չեմ կարող ասել, որ կգնայի ապրելու, որովհետև ես արևելյան երկրում ամեն դեպքում դժվար ապրեի, բայց դա այն է, ուր միշտ կուզենամ գնալ:

- Արևելյան երկրներից որի՞ խոհանոցն եք ամենաշատը սիրում:

- Արաբական:

- Ի՞նչ ուտեստ կա, որ շատ եք սիրում:

- Արաբական աղցաններն եմ շատ սիրում: Օրինակ նույն թաբուլեն ու ֆթթուշը ու էլի շատ բաներ: Ընդհանրապես արաբական խոհանոցը ինձ շատ-շատ է դուր գալիս:

Լիլիթ Գրիգորյան

Դիանա Եղիազարյան

Posted in: Հարցազրույց