Ռուբեն Մելքոնյան. «Ուսանողն այսօր չպետք է լինի պասիվ»

Արևելագիտության ֆակուլտետի դեկանի տեղակալ Ռուբեն Մելքոնյանը որպես դասախոս սիրված ու ճանաչված է Մայր բուհում, հատկապես մեր ֆակուլտետի ուսանողության կողմից: Սակայն որպես մարդ, անհատ նրան շատերը դեռ լավ չգիտեն: Այդ պատճառով էլ մեր հարցազրույցը նպատակ ունի բացահայտելու Ռուբեն Մելքոնյան մարդուն, սիրված թուրքագետին, դասախոսին ու մանկավարժին:

- Սկզբից խոսենք ուսանողության մասին: Ձեր ժամանակների ուսանողը և մերօրյա ուսանողն ի՞նչ տարբերություններ ունեն: Արդյո՞ք այդ տարբերությունները շատ են: Դրակա՞ն են փոփոխությունները:
- Անշուշտ, այն տարիների ուսանողների և արդեն մերօրյա ուսանողության միջև զգալի տարբերություններ կան: Ես այդ տարբերությունները կբաժանեմ 2 մասի՝ դրական և բացասական:

- Մի փոքր կմանրամասնե՞ք, թե ինչ է նշանակում դրական և բացասական:

- Դրական տարբերությունն այն է, որ ներկայիս ուսանողները շատ ավելի լավ են տիրապետում նորագույն տեխնոլոգիաներին, կիրառում են այն իրենց և՛ ուսման մեջ, և՛ ընդհանրապես ուսանողական առօրյա կյանքում: Ամենապարզ օրինակը, եթե մենք այն ժամանակ ինչ-որ մի գիրք գտնելու համար պետք է շատ երկար այն փնտրեինք տարբեր գրադարաններում, մերօրյա ուսանողներին դա ավելի հեշտ է տրվում. կարող են ներբեռնել այն համացանցից: Այս ուսանողները նաև լավ են տիրապետում բոլոր նորագույն երևույթներին, այսպես ասած՝ iPad-ներին և այլ սարքավորումներին: Մյուս կարևոր տարբերությունը, որ այսօրվա ուսանողների մոտ նկատելի է, ձգտումն է: Այժմ ավելի շատ ձգտող ուսանողների եմ նկատում, ուսումնատենչ երիտասարդների, այսինքն՝ նրանք շատ ավելի հստակ գիտեն՝ ինչի են սովորում, ինչ նպատակներ ունեն, այսպես ասեմ՝ ավելի շատ նպատակասլացություն եմ նկատում: Իմ ուսանողական տարիները մի քիչ դժվար ժամանակաշրջանում էին՝ 1995-1996 թթ-ին, երբ նոր-նոր էր հաղթահարվում հովհարային անջատումների շրջանը, նոր-նոր էինք սկսում 24 ժամ լույս ունենալ: Այն ժամանակների ուսանողության մոտ, ինչպես նաև ողջ հասարակության մոտ ավելի շատ էր գերիշխում խուճապը, և այն տարածվում էր նաև ուսման վրա: Դրանց մասին խոսելիս մի շատ կարևոր բան էլ եմ ուզում ասել, որ այժմ ուսանողական կյանքը, ուսանողական կառույցները, ուսանողական խորհուրդը շատ ավելի իրական են, ավելի ակտիվ, շատ իրատես են աշխատում, իսկ մեր տարիներին, իհարկե, բոլոր կառույցներն էլ կային, բայց դրանք ավելի պասիվ էին ու ավելի արհեստական էր այնտեղ: Շատ բաներ կային, որ զուտ արհեստական էին: Օրինակ՝ ես 6 տարի եղել եմ ուսանող (4 տարի սովորել եմ որպես բակալավր, 2 տարի՝ մագիստրոստ), այնուհետև ասպիրանտ եմ դարձել հենց այս ֆակուլտետում: Այդ ընթացքում երբևէ ուսանողական կառույցների կազմակերպած ինչ-որ միջոցառումների չեմ մասնակցել, չնայած՝ երևի թե անունս եղել է որպես ուսանողական կառույցի անդամ: Բայց, իրոք, երբևէ չեմ մասնակցել, իսկ հիմա ես տեսնում եմ այդ ակտիվությունը՝ գիտական, կրթական ու մշակութային միջոցառումներ, արշավներ և այլն: Շատ ուրախ եմ, որ նմանօրինակ ուսանողներ կան և հատկապես մեր ֆակուլտետում մի այնպիսի շերտ կա ուսանողների, որ առավել քան ակտիվ են այս հարցերում:

- Ի՞նչ բացասական փոփոխություններ կառանձնացնեք:

- Բացասականի մասին կարճ ասեմ. այս նորագույն տեխնոլոգիաները, բոլոր նոր հնարավորություններն իրենց հետ բերեցին բացասական որոշ նրբերանգներ, մասնավորապես հիմա շատ հեշտ է դասախոսին կամ իրենց մրցակից ուսանողին պարսավել Facebook-ում, համացանցում, նույնիսկ եթե դրանք լինեն անհիմն: Այսինքն՝ եթե ուսանողի մոտ կա դժգոհություն, նա մտնում է Facebook և միանգամից իր մտքերն է գրում՝ հաճախ անհիմն: Դրանով շատ հնարավոր է, որ նա վիրավորում է իր դասախոսին, ընկերներին, մյուս ուսանողներին և այլն: Մեր ժամանակ այդ կերպ բողոքելը, դիմելը մեզանից ավելի վերև, այդօրինակ բաներ չկար, այսպես ասած ավելի համերաշխ էր այդ առումով մեր միջավայրը, իսկ հիմա ես, ունենալով նաև վարչական պաշտոն, շարունակ բախվում եմ այդ խնդրին, որ ուսանողը բողոքարկում է: Իհարկե, շատ լավ է, որ ուսանողն իր իրավունքներն է ուզում պաշտպանել, բայց սեփական իրավունքների պաշտպանելը և դեպի դեմագոգիան, դեպի կեղծարարությունը գնալը տարբեր բաներ են: Այդ բացասական երանգը ես վաղուց եմ նկատել, և ցանկանում եմ, որ դա գնալով մարի:

- Ո՞ր ուսանողի տեսակն եք Դուք ընդունում: Ո՞րն է Ձեր՝ ուսանողի իդեալը:

- Ընդհանրապես, ես կարծում եմ, որ իդեալներ ստեղծելն այնքան էլ ճիշտ չէ, այսինքն՝ չարժե ասել, թե իդեալական գիտնականն ինչպիսին է, իդեալական քաղաքական գործիչը ինչպիսին է: Առաջին հերթին ուսանողը պետք է գիտակցի, որ սա լավագույն տարիներն է, որոնք պետք է օգտագործել գիտելիքներ ձեռք բերելու համար: Սրանք ոչ թե խոսքեր են, այլ իրականությունն է այդպես: Ուսանողական տարիներն այն յուրահատուկ տարիներն են, որոնք հնարավորություն են տալիս մարդուն հնարավորինս գիտելիք կուտակել: Կարևոր է, որ ուսանողը գիտակցի նաև իր մասնագիտության ընտրության կարևորությունը, սիրի այն: Նա չպետք է ստիպված լինելով սովորի, այլ իրոք ցանկանա, սովորի և տիրապետի ընտրած մասնագիտությանը: Ուսանողն այսօր չպետք է լինի պասիվ: Դա վերաբերում է ոչ միայն կյանքում, այլ նաև սովորելու հարցում, այսինքն՝ ըստ էության նա պիտի լինի պրպտող, չբավարարվի միայն դասախոսի տվածով, այլև հետաքրքրվի ինքնուրույն: Նա իրոք պիտի սիրի իր ընտրած մասնագիտությունը: Այնքան սիրի այն, որ շարունակի փորփրել, պրպտել, նոր նախաձեռնություններով հանդես գա: Ցանկալի է, որ այսօր ուսանողը լինի և՛ լավ սովորող, և՛ ակտիվորեն մասնակցի ուսանողական, ընկերական ու հասարակական կյանքին: Տղաների պարագայում թող ակտիվ լինեն նաև բակում, ոչ միայն գնան գրադարան, այլև շփվեն և ճանաչեն կյանքը իր բոլոր բաղադրիչներով: Հետո, երբ ուսանողական տարիներն անցնում են և ձևավորվում է մարդը, այդ բոլոր բաղադրիչները կարևոր են. նա, ով միայն գրադարան է գնում, այլևս չի կարող հետագայում լիարժեք դրսևորվել մասնագիտության մեջ որպես քաղաքացի: Նա, ով միայն բակին է տրված, արդեն տեսնում ենք, թե ինչ ճանապարհ կարող է ընտրել: Ես կարծում եմ, որ բոլոր այդ բաղադրիչները պետք է լինեն, և ինձ համար իդեալական է այն ուսանողը, որը լավ է սովորում, ակտիվ է ընկերական շրջապատում ու պրպտող է:

- Մեր ֆակուլտետի ուսանողն ինչպիսի՞ն պետք է լինի:

- Ամբողջը պետք է իր մեջ ներառի և իմանա, որ արևելագիտությունը ինչ-որ բանով ավելի տարբեր է և առավել է մյուս գիտություններից: Արևելագիտությունը միևնույն ժամանակ իր մեջ ներառում է մի քանի մասնագիտություններ: Արևելագետը կարող է լինել պատմաբան, լեզվաբան, քաղաքագետ, ազգագրագետ և այլն: Ինձ համար ցանկալի է, որ արևելագետ ուսանողը գիտակցի, ոչ թե մեծամտանա, այլ գիտակցի՝ ինքը շատ առավել շահեկան մասնագիտության կրող է: Նա պետք է փորձի ավելի հարստացնել գիտելիքները:

- Դասավանդման ոճը փոփոխվե՞լ է: Ինչպիսի՞ն էր Ձեր ժամանակների դասախոսը և ինչպիսի՞ն է մերօրյա դասախոսը: Արդյո՞ք այդ տարբերությունները մեծ են: Դրակա՞ն են դրանք, թե՞ բացասական:

- Իրոք, փոխվեցին ժամանակները՝ նոր տեխնոլոգիաներ, նոր մեթոդեր, նոր միջոցներ: Տեխնիկան զարգացավ: Դա արտացոլվում է նաև դասախոսների վրա և դասավանդման գործընթացին: Մեր ժամանակ դասախոսները, իհարկե, շատ բարձր մակարդակի վրա էին և նրանցից մի քանիսը, ի ուրախություն ինձ, շարունակում են հիմա էլ դասավանդել: Իսկ տարբերություններն այն են, որ նոր դասախոսները երևի թե ավելի շատ են կիրառում այս նոր ժամանակների տված հնարավորությունները՝ մասնավորապես նույն համացանցը, նույն Facebook-ը, նույն PDF-ով նյութեր տրամադրելը, նույն ներբեռնված գրքերը: Մի խոսքով՝ նրանք դասերը համեմում են ավելի օժանդակ նյութերով: Եթե դասախոսի, այսպես ասած, իդեալ պետք է ձևավորենք, ես կարծում եմ, որ դասախոսը նույնպես չպետք է սահմանափակվի զուտ դասախոսության շրջանակներում. դասախոսը նաև խնդիր ունի ճանաչելու ուսանողներին, նրանց հասկանալու և՛ հոգեբանորեն, և՛ մարդկայնորեն: Նա առաջին հերթին նրանց պետք ազնվորեն գիտելիքներ տա: Կարծում եմ, որ դասախոսի ամենաառաջին գործառույթն ազնիվ լինելն է ինքն իր առաջ: Նա իր գիտելիքները պետք է ազնվորեն մատուցի հաջորդ սերունդներին՝ ուսանողներին, և, այնուհետև, իհարկե ազնվորեն նրանցից պահանջի արդյունք: Միևնույն ժամանակ դասախոսը պետք է կարողանա ուսանողին դիտարկել ոչ թե առանձին վերցրած, այլ այս ամբողջ հասարակական, ուսանողական, քաղաքական զարգացումների համատեքստում և համապատասխան վերաբերմունք ունենա:

- Դուք ինչպիսի՞ ուսանող եք եղել: Ինչո՞վ եք աչքի ընկել Ձեր հասակակիցներից և ի՞նչ հետաքրքրություններ եք ունեցել: Կպատմե՞ք Ձեր ուսանողական տարիներից:

- Ես եղել եմ ակտիվ ուսանող մի քանի առումներով: Ցավոք սրտի, մեր ուսանողական կառույցներում ակտիվ չեմ եղել: Ես սիրել եմ իմ մասնագիտությունը: Առաջին հերթին ասեմ, որ ես ոչ թե պատահաբար եմ ընդունվել թուրքագիտության բաժին, այլ առաջին հայտով դիմել եմ հենց այդտեղ: Իրոք, ուզել եմ ընդունվել թուրքագիտության ամբիոն և դառնալ թուրքագետ: Ի սկզբանե ես սիրել եմ իմ մասնագիտությունը և որպես դրա արդյունք՝ ես շատ լավ էլ սովորել եմ: Որպես դրա ապացույց՝ կարող եմ ասել, որ իմ ուսանողական տարիներին ստացել եմ միայն գերազանց գնահատականներ: Եթե դիպլոմս նայեք, ապա կտեսնեք, որ որևէ «լավ» գնահատական չկա, բոլորը «գերազանց» են: Այն տարիներին ուսանողին գնահատում էին 5 բալանոց համակարգով. ինձ մոտ բոլորը «հինգ»-եր էր: Ասացի, որ շատ ակտիվ եմ եղել ուսանողական և ընկերական շրջապատում: Ես մեծ, շատ մեծ ընկերական շրջապատ ունեմ: Հիմա էլ շարունակում եմ ընկերություն անել: Բոլոր ուսանողական շարժումներին, ներառյալ նաև ծեծկռտուքներին, Ռոմանագերմանական բանասիրության ֆակուլտետի աղջիներին հետապնդելուն ակտիվորեն մասնակցել եմ: Բայց միևնույն ժամանակ նաև լավ ուսմանը կարևոր տեղ եմ տվել: Ինչ-որ շատ բաներով աչքի չեմ ընկել, բայց, համենայն դեպս, իմ ուսմամբ և ուսանողական պահվածքով միշտ էլ որոշակիորեն տարբերվել եմ խմբակիցներից, ինչի արդյունքում էլ հենց ես եմ շարունակել ուսումն ասպիրանտուրայում: Ասպիրանտուրայում նպատակային տեղ եմ ստացել, այսինքն՝ Կրթության և գիտության նախարարությունը կոնկրետ անվանական տեղ է տրամադրել ինձ, քանի որ ֆակուլտետը պահանջում էր, որ Ռուբեն Մելքոնյանի համար հատուկ տեղ հատկացվի, որպեսզի նա շարունակի իր ուսումը թյուրքագիտության ոլորտում և կարողանա դառնալ գիտնական: Կարծում եմ՝ դա նաև իմ մարդկային կերպարի դրսևորումներից էր, որ ֆակուլտետի ղեկավարությունը (այն ժամանակ ևս մեր ֆակուլտետի դեկանը պարոն Գուրգեն Մելիքյանն էր) նման ձևով պատասխանեց իմ՝ ուսանողական տարիներին ցուցաբերած և՛ ուսմանս, և՛ հասարակական ակտիվ վիճակիս:

- Այսօր արդեն վարչական պաշտոն ունեք: Ի՞նչ եք կարծում, այսօրվա ուսանողին ինչո՞վ պետք է խրախուսել, որպեսզի նա էլ ավելի մոտիվացված լինի: Նկատի ունեմ, որ բացի սեփական մոտիվացիայից, ֆակուլտետը ևս նրան ինչ-որ կերպ մոտիվացնի:

- Ես դասավանդում եմ 2003 թ-ից, իսկ վարչական պաշտոն ունեմ 2009 թ-ից, այսինքն՝ մինչև վարչական պաշտոն ստանալս, արդեն շատ ակտիվ շփվում էի ուսանողների հետ, հետո էլ անցա վարչական գործունեության: Ինչ բացասական բան էլ տեսնում եմ, փորձում եմ անել այնպես, որ այն վերանա: Կարծում եմ, որ և՛ դասախոսները, և՛ ֆակուլտետի վարչական համակարգը, և՛ ուսանողները գտնվում են մի մակույկում: Բոլորիս խնդիրը նույնն է: Մեր ուսանողները պետք է հասկանան, որ բոլորս ունենք նույն խնդիրները: Ամեն մեկն իր դերն ունի. ես, որպես դեկանի տեղակալ, իմ դերում եմ, դուք, որպես ուսանող, ձեր դերում: Ինչ վերաբերում է խրախուսելուն, ապա ասեմ, որ ես այսքան ժամանակ միշտ ամեն ինչով փորձել եմ խրախուսել ուսանողներին, առավելապես դա վերաբերում է թուրքագետներին: Խրախուսել եմ մասնագիտական առումով, այսինքն՝ փորձել նրանց «ստիպել», որ նրանք ավելի սիրեն իրենց մասնագիտությունը և ավելի խորամուխ լինեն մասնագետ դառնալուն:
Այսօր հնարավորության սահմաններում ամեն ինչ էլ արվում է, բայց ես նաև պատրաստ եմ քննադատության: Պատրաստ եմ լսել ուսանողների պահանջները: Գիտեք, որ եթե ինչ-որ պահանջով ուսանողները դիմել են ինձ, երևի թե 90 տոկոսով իրենց ուզածը բավարարվել է կամ 90 տոկոսով ես փորձել եմ դրական լուծում տալ խնդրին, միջամտել կարգավորմանը: Ամեն դեպքում ես էլ զերծ չեմ թերություններից և շատ ուրախ կլինեմ, որ ճիշտ ձևով նաև ուսանողների ցանկությունները կարողանամ լավ հասկանալ և փորձեմ նրանց օգնել:

- Կարո՞ղ եք պատմել նաև Ձեր ընտանիքի մասին:

- Մենք ծագումով մշեցի ենք, Մուշի հայտնի Ցրոնք գյուղից: Այս գյուղի անունը ծագում է այն լեգենդից, համաձայն որի հենց այդ վայրում են ցրվել Նոյի որդիներն ու թոռները և դրա համար այն կոչվել է Ցրոնք այսինքն` ցրվելու վայր: 1900-ականների սկզբին իմ ապուպապ Մելքոնը (որից ծագում է իմ ազգանունը) իր գերդաստանով տեղափոխվել է Շիրակի մարզ, ավելի ուշ Գյումրի քաղաք: Ես հիմա էլ Գյումրիում բազմաթիվ ազգականներ ունեմ և ինձ համարում եմ նաև գյումրեցի: Ասեմ, որ անսահման շատ եմ սիրում Գյումրին, նրա մարդկանց` իրենց պահվածքով, մտածելակերպով, կենցաղով և այլն: Ասեմ նաև, որ ես ուշ ծնունդ եմ, ինձնից ավագ երկու քույր ունեմ, որոնք երկուսն էլ լրագրող են: Կրտսեր քույրս Հ2 հեռուստաընկերությունում մի քանի հեղինակային հաղորդումներ է վարում, Լիլիթ Մելքոնյանն է: Ես մտավորականի ընտանիքից եմ. լուսահոգի հայրս արձակագիր Հովհաննես Մելքոնյանն է, որը անցյալ դարի 60-ական թվականներին գրականություն մուտք գործած և հայրենասիրական թեմատիկան զարգացրած գրողների սերնդից էր: Մայրս լեզվաբան է, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, Գիտությունների Ազգային ակադեմիայի աշխատակից է: Պետք է ասեմ, որ ծնողներիս ազդեցությունը էական և կողմնորոշիչ է եղել իմ մասնագիտական ընտրության վրա. գիտության ասպարեզը ինձ համար ծանոթ և գրավիչ է դարձել շնորհիվ մորս, իսկ դե Թուրքիան իր տարատեսակ խնդիրներով և հատկապես հայերի նկատմամբ իրականացված քաղաքականությամբ եղել է հորս գրականության հիմնական թեմաներից մեկը, որը ինձ թուրքագիտության դաշտ բերած ենթագիտակցական ազդակներից է: Երրորդ կուրսում սիրահարվել եմ առաջին կուրսեցի մի աղջկա: Նա մեր մասնաշենքում էր սովորում՝ Բանասիրական ֆակուլտետում, և երկար տարիներ՝ մոտ 5 տարի, նրա հետ ընկերություն եմ արել: Նա սպասեց, մինչև ես ավարտեցի մագիստրատուրան. ընդունվեցի ասպիրանտուրա, և ամուսնացանք: Հիմա նա իմ կինն է` Արմինե Մելքոնյանը: Մենք ունենք 2 աղջիկ` Էլիզը և Նանեն, ընդ որում՝ առաջին աղջիկս ծնվել է իմ թեկնածուական ատենախոսությունը պաշտպանելուց 5 օր առաջ: Ես մեկ շաբաթվա մեջ երկու շատ կարևոր հաղթանակ եմ տարել 2005 թ-ին. նույն շաբաթվա մեջ ծնվեց իմ առաջնեկը և հինգ օր հետո պաշտպանեցի և ստացա գիտությունների թեկնածուի աստիճան:

- Ձեր սիրելի գեղարվեստական գիրքը և սիրած գրողը:

- Չեմ ուզում շատ ոչ օրիգինալ երևալ, բայց ես փոքրուց մոլի սիրել եմ Ալեքսանդր Դյումային և նրա պատմավեպերը, քանի որ ինքս շատ-շատ եմ սիրել ֆրանսիական պատմություն, և Դյումայի շարքերը՝ մասնավորապես, «Մարգո թագուհին», «Կոմսուհի դը Մոնսորո», «Քառասունհինգ», «Երեք հրացանակիրները» ու «Քսան տարի անց» գրքերն ինձ համար ամենասիրելի գրքերի շարքում են, բայց սա պատանեկան սեր է եղել, որ մինչև հիմա մեծ սիրով հիշում եմ իմ այդ հակվածությունը Դյումայի նկատմամբ:

- Գիտնական, ում շատ եք հարգում: Ո՞վ է Ձեր սիրելի արևելագետը:

- Ես բավականին մեծ հարգանքով եմ վերաբերում մեր արևելագիտական դպրոցի հիմնադիրներին: Առաջին հերթին խորը ակնածանք ունեմ Հովսեփ Օրբելու նկատմամբ, քանի որ նրա լուման մեծ է Հայաստանում և ընդհարապես Խորհրդային Միությունում Արևելագիտության հաստատման համար: Որպես արևելագետ ու, մասնավորապես, թուրքագետ՝ ինձ համար ինֆորմացիայի մեծ շտեմարան է, Վլադիմիր Գորդլևսկին, ում հանդեպ շատ մեծ հարգանք ունեմ: Նա դասական արևելագիտության հիմնադիրներից է:

- Ի՞նչ է Ձեզ համար արևելագիտությունը:

- Այն շատ սիրած մասնագիտություն է և նաև կենսակերպ:

- Արևելյան երկրներից քանի՞ երկրում եք եղել: Ո՞ր երկիրը կառանձնացնեք:

- Եղել եմ արևելյան 3 երկրներում, և ոչ մի երկիր ինձ այդքան չի ձգում, որքան Հայաստանը, և ավելի շատ Երևանը:

- Ի՞նչ երաժշտություն եք լսում:

- Տարբեր բնույթի երաժշտություն եմ սիրում: Տարիքիս հետ կապված մի քիչ փոխվում է այն: Այս պահին հայկական երաժշտությունից նախընտրում եմ Ռուբեն Հախվերդյան, Արթուր Մեսչյան և Ֆորշ: Ռուսական երաժշտությունից այս պահին ինձ շատ գրավում է Գրիգորի Լեպսը:

- Ո՞ր երկրի խոհանոցն եք նախընտրում:

- Ընդհանրապես խոհանոցների նկատմամբ շատ մեծ սեր ունեմ: Արևելյան խոհանոցը շատ եմ սիրում: Եթե պայմանական ասենք թուրքական, ապա այդ խոհանոցի մեջ ընդգրկված է և՛ թուրքականը, և՛ արաբականը, և՛ հունականը: Թուրքական խոհանոցում այսօր շատ ճաշատեսակներ կան, որ սիրում եմ, բայց նաև առանձնակի սեր ունեմ հունական ձկնատեսակների նկատմամբ, այսինքն՝ այն ուտեստները, որոնք պատրաստվում են ձկներից և, հատկապես, հունական ոճով: Ես դրանք շատ եմ սիրում: Առանձնակի սեր ունեմ արաբական խոհանոցի նկատմամբ. Երևանում գործող արաբական բոլոր խոհանոցների ճաշացանկը մի քանի անգամ մանրամասն «ուսումնասիրել» եմ ոչ թե տեսականորեն, այլ գործնականորեն (ծիծաղում է):

Աննա Կարապետյան

Դիանա Եղիազարյան

Կարդալ ավելին